|
نگاهي به دعا در سخنان برخي از صاحب‌نظران و محققين
بسم ا... الرحمن الرحيم
جايگاه، اهميت و اثرات دعا
در دعا تو با محبوب خويش انس مي‌گيري و از قرب و مناجات و راز و نياز با او لذت مي‌بري. در دعا تو احساس مي‌کني بي‌‌کس نيستي. کسي را داري که به راز دلت گوش فرا مي‌دهد و سخنت را مي‌شنود. در دعا تو بار غم‌ها از شانه‌ي دل فرو مي‌نهي!
سخن گفتن بارنهادن است، ولي اين بار بر در هر که فرونهي، بارت افزايد و خداست که پذيراي دردهاي توست. در دعا درهاي اميد بر تو باز مي‌شود، نوميدي کناره گيرد و نسبت به آينده خوش‌بين شوي. وه که دعا بر زبان مؤمن موهبتي آسماني و مائده‌ي جاوداني‌ست.
تحلي، استاد کريم محمود حقيقي
در دعا، انس و هم‌نشيني با خداوند حتي بر حاجت خواستن از او مقدم است. يعني به تعبير اميرالمؤمنين(ع) در مقام دعا، بايد رازها و اندوه‌هاي دل و تيرگي‌هاي روح را با خداوند در ميان نهاد. بايد با او درد‌‌دل کرد و خود را در درياي نگاه او شست‌و‌شو نمود. هيچ‌کس نيست که در زندگي خود به تنگنايي گرفتار نيامده باشد و گاهي اندوهي دل او را نفشرده باشد. يکي از مؤثرترين شيوه‌ها براي رفع ملال و اندوه، در ميان نهادن آن با دوست و نگريستن در چشم‌هاي اندوه‌شوي اوست.
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
تنها در مواردي که همه‌ي راه‌هاي درماني به بن بست مي‌رسند، نتايج نيايش مي‌تواند به طور قطعي اثبات شود. سازمان طب lourde (محلي که زوار مسيحي در آن جا حاجات خود را با توسل به حضرت مريم(س) مي‌گيرند) با تحقيقي علمي واقعيت اين‌گونه شفاها را به اثبات رسانده است. در اثر نيايش، دردها و بيماري‌هايي چون سرطان، عفونت کليه و... بلافاصله يا حداکثر در چند ساعت و اکثرا پس از تجربه‌ي يک درد شديد، شفا يافته‌اند و حتي جراحات، با سرعتي غيرقابل توجيه بهبود پيدا کرده‌اند.
نيايش، دکتر علي شريعتي
در اثر نيايش، انسان خود را آن‌چنان که هست مي‌بيند، از خودخواهي‌اش، حرصش، گمراهي‌ها و کج‌فکري‌هايش و از غرور و نخوتش پرده برمي‌دارد و براي انجام تکليف اخلاقي رام مي‌شود.
در اثر دعا و نيايش، رفته رفته يک صلح دروني، يک هماهنگي و سازش فعاليت‌هاي عصبي و اخلاقي، بزرگ‌ترين ظرفيت تحمل در برابر محروميت، اتهام، اندوه و قدرت شکست‌ناپذيري، بردباري در ازاي از دست دادن همه چيز، درد، بيماري و مرگ به سراغ وي مي‌آيد. اثرات نيايش علائم و مشخصات خود را نيز به همراه دارد: صفاي نگاه، متانت رفتار، انبساط و شادي بي‌دغدغه، چهره‌ي پر از يقين، استعداد هدايت و نيز استقبال از حوادث. بر اثر معاشرت با خداوند در دعاها و عبادات، شخص از صلح و آرامش دروني لبريز مي‌شود به طوري که شعشعه‌ي پرتوي اين صلح در چهره‌ي او پيداست و هر جا مي‌رود آن را با خود مي‌برد. ارزش هر فن، بسته به نتايج آن است. هر طريقه‌اي براي نيايش، اگر انسان را با خدا مواجه سازد، پسنديده است. چنين به نظر مي‌رسد که نيايش اصولا کشش روح است به سوي کانون غير مادي جهان.
نيايش، دکتر علي شريعتي
دعا در بحراني‌ترين لحظه‌ها، ارتباط انسان را با خداي خويش برقرار ساخته، جريان دوباره‌ي حيات و اميد را در رگ‌هاي وي جاري مي‌سازد.
نقش دعا در زندگي اجتماعي، دکتر عبدالله اميدي فرد
انسان‌ها فقط زماني به کمال مي‌رسند که با خالق خود در ارتباط باشند و اين کار فقط از طريق دعا و باز هم دعا و نيايش صورت مي‌گيرد.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
دعا در اوج خود تبديل به مراقبه مي‌شود. در اينجا، دعا بدون كلام مي‌شود. اين آغاز ادغام آگاهي انساني با آگاهي الهي است.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا قوي‌تر از آن است كه به شرايط زمان و مكان محدود شود.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا باعث مي‌شود هر آنچه ذهنتان به آن متمرکز و معطوف شده است به زندگي‌تان بيايد و تجلي پيدا کند. آنچه شما انتظار داريد، هر آنچه شما به عنوان حق يا ارزش و يا لياقت خود مي‌دانيد، همان دعاي خودبه‌خود شماست. بنابراين، دعا به اندازه‌ي تنفس امري طبيعي‌ست. با دقت به گفت‌وگوي ذهنتان گوش فرا دهيد آن‌گاه تصويري از نحوه‌ي دعا کردن‌تان به دست خواهيد آورد. هنگامي که شما به افکاري پايدار در ذهنتان توجه نشان مي‌دهيد، علل گوناگون و مختلف شرايط موجود در زندگي‌تان را، کشف خواهيد کرد و درخواهيد يافت که چرا اين دلايل و اين شرايط و اين موقعيت‌ها در زندگي‌تان وجود دارد. تغيير دادن شيوه‌ي گفت‌وگوي ذهنتان، يعني پديد آوردن تغييراتي در زندگي‌تان. دعاي خودکار شما هميشه همان شرايطي را توليد مي‌کند که در ذهن و قلب و باطن شما يافت مي‌شود.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
كلام انسان عصاي معجزه‌گر اوست، سرشار از سحر و اقتدار. عيسي مسيح بر نفوذ کلام تاکيد داشت. او مي‌گفت: "از سخنان خود عادل شمرده خواهي شد و از سخنان تو بر تو حکم خواهد شد". و ديگر بار در کتاب مقدس مي‌خوانيم که: "زندگي و مرگ در قدرت زبان است". پس آدمي مي‌تواند با يک حرکت عصاي کلام خود، وضعيتي ناخوشايند را از ميان بردارد. يعني به جاي اندوه، شادماني و به جاي بيماري، تن‌درستي و به جاي تنگ‌دستي، فراواني بنشاند.
چهار اثر از فلورانس اسکاول شين
ما همانى هستيم كه دعا مىكنيم.
كارلو كارتو، كتاب اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا كلاف به هم‌تنيده را به نرمى از هم مىگشايد بدون اين كه آن را چنگ بزند و يا پارهاش كند.
تام وايت، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
اگر به راستى دعا كنى، اطمينان عميقى در درونت حس خواهى كرد و فرشتگان همراه تو خواهند بود.
اد اگريوس پونتوس، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
تمرين دعا براى كسانى كه دائماً آن را به كار مىبرند بايد توسط ما پزشكان به عنوان مناسبترين و متداولترين آرامبخشهاى ذهن و تسكيندهندههاى اعصاب در نظر گرفته شود.
ويليام جيمز، كتاب اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
آن‌كه دعا كردن را آموخته، بزرگ‌ترين راز يك زندگى روحانى و شاد را آموخته است.
ويليام لاو، كتاب اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
اگر صادقانه دعا كني، هر بار حسي جديد در دعاي تو خواهد بود كه تا پيش از دعا از وجودش باخبر نبودي و به تو شجاعت و شهامت تازه‌اي خواهد بخشيد.
داستايوسكي، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
هميشه بخواه و دعا كن تا خواست خدا به طور كامل در زندگىات تحقق يابد و آن‌گاه خواهى ديد آن كه اين‌گونه عمل مىكند، قدم در سرزمين صلح و آرامش گذاشته است.
توماس اى. كمپيس، كتاب اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا ما را در مسيري قرار مي‌دهد كه به سرچشمه‌ي عشقي خالص مي‌انجامد.
دعا كانون آتشي معنوي‌ست. نور است و ما را به سوي نور و دريافت معرفت‌هاي جهان سوق مي‌دهد.
دعا باعث احياي ايمان و الهام و معنا مي‌شود.
دعا ارائه‌ي عشقي‌ست كه وجود برتر ما را به خود مشغول مي‌كند.
دعا به ما اجازه‌ي آن را مي‌دهد كه به نداي دروني‌مان، به عميق‌ترين نداي خالق‌مان گوش دهيم و دعا به ما اين فرصت را مي‌دهد كه از حواس محدودمان كه ما را در چنگ خود گرفته است، فاصله بگيريم و نظاره‌گر قدرت الهي باشيم.
دعا مي‌تواند جاي ترس را به تواضع و شجاعت بدهد.
اجتماعاتي كه احتياج به نيايش را در خود كشته‌اند، معمولاً از فساد و زوال مصون نخواهند بود.
نيايش در روح و جسم ما تأثير مي‌گذارد. اين تأثير به كيفيت و تداوم نيايش ما بستگي دارد.
كيمياي نيايش، تري لين تيلور
در دعا، همه‌ي بارها و نگراني‌هاي خود را به خدا تسليم مي‌کنيم و در عوض در سکوت ، قلب‌مان را متوجه خدا مي‌کنيم. ذهن ناآرام ما در عشق به خدا خاموش مي‌شود و ارتباط با خدا که سرچشمه سرور و هماهنگي‌ست برقرار مي‌شود و اگر در دشوارترين شرايط گام برداريم، ديگر نمي‌لغزيم و شکست نخواهيم خورد.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
دعا يعني قابليت شما براي برقراري ارتباط مستقيم با خداوند مهربان. همه‌ي انسان‌ها به چنين رابطه‌اي نياز دارند. اين رابطه به اندازه‌ي هوا و آبي که مورد نياز کالبد جسماني است براي سعادت و سلامت شما حياتي و الزامي‌ست. اين نياز به وسيله‌ي خداوند در وجود شما قرار داده شده است. همه‌ي انسان‌ها دعا مي‌کنند، حتي هنگامي که شخص، خود نيز واقف به اين کار نباشد. شما دائما در حال برقراري ارتباط با خداوند هستيد. البته به نفع انسان است که از وجود اين خطوط ارتباطي مطلع گردد. اين به سود شماست که ذهن و قلب‌تان را براي پذيرش خداوند آماده سازيد. زيرا خداوند همان مائده‌ي معنوي و روحاني شماست. همان چيزي که روح‌تان را شفا مي‌بخشد و جان و ذهن و عواطف و احساسات و کالبد جسماني‌تان را سلامت نگه مي‌دارد. تغذيه‌ي معنوي و روحاني هيچ شباهتي به هيچ عنصري در روي زمين ندارد و اين تغذيه فقط از عشق و نيرو و حيات الهي تشکيل شده است. با اين تغذيه ذهن و قلب و کالبد شما کامل خواهد شد. اين حالت کمال هيچ شباهتي به حالت کمال شناخته شده در روي زمين ندارد. اين تغذيه فقط از عشق سرچشمه مي‌گيرد و به کمالي شباهت دارد که در بهشت هر انسان وجود دارد. تمام جوانب وجود هستي‌تان تحت مداوا و امداد قرارگرفته است حتي بدون آن که خود شما نيمي از آن را درک کرده باشيد. به همين خاطر است که دعا در زندگي انسان بسيار حائز اهميت است، زيرا ضامن بقاي شماست.
در زندگي ابدي‌تان، حياتي که شما در روي زمين داريد فقط بخش کوچکي از کل حيات و هستي شماست. واقعيت وجودي شما در عالم و کالبد روحاني است. اين روح شماست که بنا بر شکل و کالبد خداوند که خالق عالم هستي است، آفريده شده است. در ژرفاي قلب هر انساني آگاهي از اين واقعيت و اين ارتباط و وابستگي با روح کاملا مشهود است. هر انساني در روي زمين براي درخواست کمک به مرجعي بالاتر و قدرتي والاتر دست ياري دراز مي‌کند، به ويژه هنگامي که شخص در اوج اضطراب و نااميدي‌ست. شما انسان‌ها نيز در اغلب اوقات متوجه اين فرياد کمک نيستيد، زيرا از عمق وجودتان سرچشمه مي‌گيرد.
اهميت دعا براي بقاي شماست. اين به آن معناست که بقاي شما در روي زمين بر اساس دعاهاي شما پايه‌ريزي شده است. در اعماق قلب‌تان شما به خوبي آگاه‌ايد که زندگي دنيوي فقط بخشي از موجوديت و هستي کامل شما است. دعاهاي باطني قلب شما، همان ارتباط اصلي است. بقاي فيزيکي چيزي است که در هر مخلوق و آفريده‌اي عزيز است اما در روزهايي که زمين به لرزه و جنبش در خواهد آمد، لازم است مطمئنا بدانيد که اين رابطه‌تان با قدرتي والاتر هنوز دست‌نخورده باقي مانده است و بايد بدانيد که اين رابطه با خداوند، ارتباطي عالي و بسيار نيکوست. اين همان چيزي است که شما را نجات خواهد داد.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
قرار گرفتن در وحدت الهي يعني حضور داشتن در مکان درستي در رابطه با خدا، يعني استقبال از جريان الهي در داخل زندگي‌تان و اين هدف اصلي دعاست.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
توصيه به دعا:
فزع کنيد به سوي خدا در حاجت‌هاي خود و ملتجي شويد به سوي او در وقت فروماندگي، و تضرع کنيد به سوي او و او را بخوانيد.
عده الداعي، علامه حلي
هميشه دعا كنيد و بخواهيد كه خواست خداوند به طور كامل در زندگي شما تحقق يابد. خواهيد ديد فردي كه اين‌گونه عمل كند، در صلح و آرامش حركت خواهد كرد.
توماس . آ . كمپيس، اسرار دعا فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
هر لحظه دعا کنيد و زندگي خود را بر اساس دعا بسازيد زماني که احساس ترس شديد يا لذت و يا ترس از ديگران داريد، دعا کنيد، دعا را به منزله‌ي پاسخي به زندگي در نظر بگيريد. دعا را به عنوان ابراز بخشي از سرسپردگي‌تان به خالق بزرگ بخوانيد. شب، قبل از خواب براي ديدن رؤياهاي شفابخش دعاکنيد. اين امکان به ما داده شده است که هر شب به عميق‌ترين بخش‌هاي معرفت و آگاهي‌مان دست يابيم.
کيمياي نيايش، تري لين تيلور
وقتي كه در بيرون، فضايي براي عمل نيست در سكوت دعا كن كه اين پيشكش قابل قبولي در درگاه خداست.
فرانسوا فنلون، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
براي لذت بردن از شادي‌هاي معنوي به دعا رو نياوريد. بلكه دعا كنيد و خشنود باشيد حتي اگر هيچ چيزي دريافت نكنيد و يا بركات خداوندي را دريافت كنيد، هر كدام كه خواست خداوند در آن است.
مادام ژان گويون، اسراردعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
عواقب ترك دعا:
ترک دعا کردن دل را سخت مي‌کند و تاريک مي‌سازد.
عده‌الداعي، ابن فهد حلي
اگر واگذاري دعا را و ساکت باشي از استغاثه به مولاي خود و منحني باشي از استقامت در طلب هدايت، هر آينه شيطان ملعون غنيمت خواهد شمرد فرصت را، ظفر را، پس در مي‌آويزد به تو چنگ‌هاي خود را و در مي‌آورد تو را در دام حيله‌ي خود. پس لازم است که استغاثه‌ي بسيار کني و فرياد و زاري نمايي پيش از آن که به دام شيطان در آيي و بر تو لازم است زدن در رحمت، شايد که برداشته شود از براي تو پرده‌ها و بگو به زبان شرمندگي و انکسار در مناجات ملک جبار.
عده‌الداعي، علامه حلي
کساني که به دعا معتقد نيستند پس از به کاربردن همه‌ي وسائل مقدور و نتيجه نگرفتن، به شکست تسليم مي‌شوند.
دعا از نظر دانشمندان، مهدي قائني، ص 162
هيچ ملتي در تاريخ به سقوط و زوال قطعي نيفتاده است مگر آن که از پيش با ترک نيايش خود را براي مرگ آماده کرده است.
نيايش، دکتر علي شريعتي
دعا چيست؟
دعا في‌نفسه عبادت است. به واسطه‌ي آن كه مشتمل است بر اظهار خضوع و احتياج به جانب خدا. خداوند در قرآن مي‌فرمايد: "نيافريديم جن و انس را الا آن كه عبادت كنند مرا." و عبادت در لغت، خواري است. حضرت رسول اكرم(ص) مي‌فرمايد: دعا مغز عبادت است. و مراد از عبادت، دعاست و افضل عبادت دعاست.
عده الداعي، علامه حلي
دعا عبارت است از اين كه دعاکننده نخست مدعو را به خود متوجه کند.
تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 31
دعا، خواندن است يعني متوجه کردن دل شنونده به سوي خواننده.
در محضر علامه طباطبايي، محمد حسين رخ شاد ، ص 218
نيايش در مرحله‌ي عالي‌ترش، از سطح درخواست فراتر مي‌رود. انسان در برابر خداوند هستي نشان مي‌دهد که او را دوست دارد، نعمات او را سپاس مي‌گزارد و آماده است تا خواست او را هر چه باشد، انجام دهد. در اين جا نيايش به صورت يک سير روحاني و مکاشفه‌ي دروني درمي‌آيد.
نيايش، دکتر علي شريعتي
انسان براي تقرب به خدا آفريده شده است و بايد از تمام امکانات زندگي براي رسيدن به اين مقصد بهره گيرد و حقيقت دعا هم توجه به بارگاه الهي معبود و حرکت در مسير هدف خلقت و قرب الهي‌ست که براي مؤمنان، معراجي روحي و معنوي‌ست. حقيقت و روح دعا، توجه قلبي انسان به خداوند است و ميزان توجه انسان به خداوند به ميزان معرفت و محبت انسان به ذات ربوبي‌اش بستگي دارد.
از اين رو، توجه به صفات و اسماء و حمد و ثناي الهي قبل از دعا و به هنگام دعا سفارش شده است. حقيقت دعا چيزي جز عبادت نيست و حقيقت عبادت اين است که انسان، خود را بنده و مملوک خدا بداند و براي خود در مقابل او نه مالکيتي قائل باشد و نه خود را صاحب اراده‌ي مستقلي بداند و اصل همه‌ي عبادات و روح آنها همين توجه قلبي است و حرکات و اذکار زباني جلوه‌ي اين حقيقت است. دعا نشان‌دهنده‌ي اعتقاد به مالکيت و ربوبيت ذات الهي و قدرت او در هر گونه تصرفي در امور انسان است، دعا اين است که انسان به عبد بودن خود اعتراف کند.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري، ص 79 و 80
دعا مغز عبادت است و عبادت دليل خلقت.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسكندري
دعا يگانه چيزي است که خداوند آن را ملک انسان کرده است و حقيقتا انسان، جز دعا و تضرع و اظهار درماندگي به پيشگاه خداوند، مالک چيزي نيست.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري، ص 67
دعا يک نياز طبيعي و فطري است و حتي اگر ندانيم و متوجه نباشيم در سخت‌ترين شرايط، وقتي که همه‌ي درها را بسته مي‌بينيم و از همه‌کس و همه‌چيز قطع اميد مي‌کنيم، به طور ناخودآگاه او را مي‌خوانيم و از او مي‌خواهيم. و آيا رنج و عذاب دوري از خداوند را جز با دعا مي‌توان درمان کرد؟
انسان دعايي غريزي و درخواستي فطري دارد که با زبان فطرتش از پروردگارش حاجت مي‌خواهد، لکن هنگامي که غرق نعمت و رفاه است، دلش به اسباب ظاهري و مادي، خوش است و آن اسباب را شريک پروردگارش مي‌گيرد و امر بر او مشتبه مي‌شود و خيال مي‌کند که از پروردگارش چيزي نمي‌خواهد و دعايي نمي‌کند، اما وقتي اين سبب‌ها و وسائل از کار مي‌افتد و گرفتاري‌ها روي مي‌آورد، آن وقت مي‌فهمد که جز خدا کسي برآورنده‌ي حاجتش و جواب‌گوي درخواستش نيست. از اين رو مجددا به توحيد فطري‌اش برمي‌گردد و همه‌ي اسباب را از ياد مي‌برد و روي دل به سوي خداوند کريم مي‌کند.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري، ص 25 و 26
دعا آهنگي‌ست كه غافلان از راه حق و حقيقت و خفتگان، از طريق آن بيدار مي‌شوند.
دعا مكتبي‌ست كه در آن، شاگردان اخلاق حميده و اوصاف پسنديده را مي‌آموزند.
دعا دانشگاه عالي معنويت و عبوديت است.
دعا ميدان عرضه‌ي نياز است به دادار بي‌نياز.
دعا آسمان پرواز روح است تا بي‌نهايت خدا.
دعا ترجمان عشق است و عشق، شور زندگي.
دعا هم آغاز است و هم پايان.
دعا هم طلب است كه موجب تصفيه است و قرب، و هم مطلوب است كه موجب اشراق نور خدا بر قلب است و وصول.
دعا حركت از ظلمت اسباب و علل مادي است به سمت نور قدرت الهي.
دعا نردباني‌ست از ناسوت كثرت تا لاهوت وحدت.
دعا نشانه‌ي اعتماد به خداوند و وثوق به وعده‌ي اوست.
دعا محك ايمان است ورابطه‌ي انسان با خداوند منان.
دعا بازتاب قرآن نازله است از قلب مؤمن به مصدر وحي همان طور كه قرآن از آسمان و عرش بر نهان‌خانه‌ي سر خدا به ميان فرشيان آمد.
و دعا هم‌چنان كه در قرآن آمده كه به بالا مي‌رود، انسان از عالم بالا آمده را نيز به بالا مي‌برد.
دعا تجلي‌گاه قلب مؤمن است و فروتني، فيض خدا را به ما مي‌رساند و پيروزي ما را تضمين مي‌كند.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسكندري
دعاي واقعي يعني وحدت يافتن با خداوند عالم، اين به معناي در هم‌آميختن نفس با انديشه‌ي عظمت الهي است. يعني پذيرش عشقي که خداوند به ما ارزاني داشته است. دعا يعني قابليت شما براي برقراري ارتباط مستقيم با خداوند مهربان.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
دعاي حقيقي بالاترين شكل دعاست يعني هماهنگ شدن با خداوند و دريافت جريان الهي و برخورداري از صفات الهي است.
بانوي بزرگ عالم، آني كريكود
دعا مرحله‌اي از قدرشناسي مداوم است.
اسرار دعا، فيليپ لا، فرهاد كاظمي
دعا يعني با دستان باز در حضور خدا نشستن.
پيتر. جي . وان برمن، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا تلاشى است براى زيستن در روح كائنات.
ساموئل تيلور كالريج، كتاب اسرار دعا
دعا، تنفس روح است.
جان . اف . كرونشتات، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا خدا بودن خدا در نت بودن من است.
تام رايت،كتاب اسرار دعا
بعضى از انديشهها، هم‌چون دعا هستند لحظاتى پيش مىآيد كه فارغ از وضعيت بدن، اين (روح) است كه به زانو افتاده است.
ويكتور هوگو، كتاب اسرار دعا
دعا فرمان اتوموبيل شماست، يا لاستيك زاپاس؟
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
مردم به شيوه‌هاي گوناگون دعا مي‌کنند. آنها حتي در هنگامي که خود نيز متوجه نيستند، سرگرم دعا هستند. همه‌ي انسان‌ها با خود حرف مي‌زنند اين گفت‌وگوي دروني با ذهن و قلب‌تان دعا ناميده مي‌شود. دعا كردن يعني خود را در معرض قداست احتمالي قرار دادن. يعني خود را در معرض سوختن احتمالي به آتش روح قرار دادن.
كنت ليچ، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا تمريني براي روح است، همان طور كه تفكر تمريني براي ذهن است.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
خواستن، نوعي دعاست. هر بذر تصور و پنداري که در زمين روح کاشته مي‌شود به يک انديشه مبدل مي‌گردد و فعاليت ذهن به آن شکل فکري مي‌دهد. سپس اين پندار در جنبه‌ي جسماني و فيزيکي ظاهر مي‌شود. فکر کمال، کمال مي‌آفريند و افکار عاري از کمال، چيزهاي غير کامل را پديد مي‌آورد. به همان اندازه که زمين مناطق گرمسيري و آفتابي، با همان ميل و اشتياق، گل‌ها و درختان را پديد مي‌آورد و گل‌هاي چنين ظريف و شکننده و يا درختاني چنين تنومند و بزرگ ارائه مي‌دهد که هر کدام بر طبق دانه‌هاي مخصوص خود کاشته شده‌اند، به همان نسبت نيز روحي که از سوي انديشه‌اش روشن شده باشد به انسان پاسخ مي‌دهد.
معبد سکوت، اسپالدينگ
به هر حال، دعا و نيايش به عنوان يک واقعيت در جهان هستي از بدو خلقت انسان تاکنون مطرح بوده و مردم براي نيل به کمال از آن استفاده مي‌کردند. اگر چه ممکن است افراد بشر در تفسير کمال و سعادت راه خطا رفته و در شيوه‌ي دعا و آداب مناجات از مسير صحيح دور افتاده باشند، اما خود دعا و نيايش امري هميشگي درتاريخ زندگي انسان بوده است. انسان با آن که خدا را نديده و نسبت به او شناختي حاصل نکرده است، در مواقع خاصي رو به سوي او مي‌آورد و دست دعا و تضرع به سوي او برمي‌دارد. گر چه اختلافات فاحشي در نوع خواستن مشاهده مي‌شود، اما خود خواستن و دعا و نيايش، امري است مشترک و ريشه در فطرت و سرنوشت آدمي دارد.
کيمياي نيايش، تري لين تيلور
در دعا چه بخواهيم؟
خلاف مروت بود کاولياء تمنا کنند از خدا جز خدا
عده الداعي، ابن فهد حلي
بهترين دعا آن است که بنده، خدا را با تمام وجود خود قولا و فعلا و علما و حالا بخواند و بالاترين حالات، آن موقعي‌ست که خود و حوايج خود را فراموش نموده و از منعم به نعمت نپردازد و بالکل از وجود خود و غير حق برهد.
چون تو با مني بي‌همه‌ام با همه‌ام چون که بي‌توام با همه‌ام بي‌همه‌ام
عده الداعي، ابن فهد حلي
روي دعاهايتان تعقل کنيد تا رشد کند. خواسته‌ها و دعاها را زود مطرح نکنيد، روي آنها کار کنيد و از بزرگ، درخواست بزرگ کنيد.
مصباح الهدي، سخنراني‌هاي حاج آقا دولابي
لزوم و اهميت دعا در زندگي انسان‌ها امري ملموس و مشهود است، اما بسياري از انسان‌ها از شيوه‌ي صحيح دعا کردن آگاهي ندارند. شما تصور مي‌کنيد دعا کردن يعني التماس کردن و يا ضجه زدن و گدايي براي چيزها. اما دعا به معناي راه‌هاي گوناگون براي برقراري ارتباط با خداوند يکتاست. اين را بدانيد که همان عمل خواستن و داشتن اشتياق براي برقراري نزديکي و صميميت با خداوند، بهترين راه دعا محسوب مي‌شود. اين هدف اصلي دعا و عبادت است. سعي کنيد نخست با دعاهايي که در دوران کودکي آموخته‌ايد آغاز کنيد پس از پيشرفت در دعا کردن دعاهايتان دستخوش تغييراتي خواهند شد. زيرا هر قدر بيشتر از قلمرو معنوي و روحاني اطلاعات قلبي و مذهبي به دست بياوريد درک و آگاهي‌تان نيز افزايش مي‌يابد، و نتيجتا باعث تغيير ماهيت دعاهايتان مي‌گردد.
بانوي بزرگ عالم، آني کريکود
چگونه گام زدن در راه دعا:
چون طلب جز به اميد متحقق نمي‌گردد، درمي‌يابيم که اميدواري در دعا واجب است.
عده الداعي، علامه حلي
اگر کسي بخواهد دعا کند و دعايش به باطن آسمان برسد و يقيناً مستجاب گردد، راهش اين است که تمام علاقه‌ها و اميدهايي که به غيرخدا تعلق گرفته را قطع کند. به هر اندازه که انسان موحد است دعاي او مستجاب مي‌شود. خداي سبحان دعاي موحد را رد نمي‌کند و به اندازه‌ي توحيدِ او دعايش را مستجاب مي‌كند. حال اگر مظلومي چشم اميد به احدي نداشت، دعاي او يقينا مستجاب است. لازم نيست که انسان از همه‌ي امکانات محروم باشد تا موحد شود. بلکه انسان وقتي در دعا موحد است که خود را از همه‌ي امکانات محروم و آنها را بي‌اثر ببيند.
بحار الانوار، ج 10، ص 88
وقتي خدا مي‌فرمايد: "ادعوني استجب لکم" اقتضا دارد که دعاکننده خداي را درست بشناسد و در حق او معرفت داشته باشد. وگرنه چيزي را در خيال خود بپندارد و به درگاه او دعا کند البته که دعايش مستجاب نخواهد شد . چرا که به درگاه خداي حقيقي دعا نکرده است، بلکه به سوي خداي موهوم و ساخته‌ي پندار خود دعا کرده است.
دعا از نظر دانشمندان، مهدي قائني، ص 179
"مرا بخوانيد تا دعاي شما را اجابت کنم"، مطلق به اين معني است که حقيقتاً بخواهد و خدا را بخواند و " ادعوني " باشد. يعني:
اولاً - دعوت و خواستن و طلب باشد و راستي بخواهد نه اين که لقلقه‌ي زبان باشد که لفظ "ادعوا" آن را مي‌رساند.
دوم اين که از خدا بخواهد، که لفظ "ني" اين معني را مي‌رساند.
بنابراين اگر دل دعاکننده به هزار جا توجه داشته باشد، در آنجا "ادعوا" يعني دعوت و خواستن محقق نيست، زيرا بي‌توجه است و اگر به يکي از هزاران اسباب خارجي اعتماد کند، از خدا نخواسته و در اينجا "ني" محقق نيست. بر اين پايه، اجابت دعا و قبولي آن دو قيد و شرط دارد: يکي دعوت، يعني خواستن ؛ دوم، از خدا خواستن و لا غير.
در محضر علامه طباطبايي، محمد حسين رخ شاد
منقول است که وحي شد به عيسي(ع) که بگو به بني اسرائيل که داخل نشويد به خانه‌اي از خانه‌هاي من الا به چشم‌هاي گريان، و دل‌هاي پاک و دست‌هاي پاکيزه. و خبر ده ايشان را که من اجابت نمي‌کنم دعاي يکي از ايشان را و حال آنکه نزد او حق کسي باشد...
عده الداعي، علامه حلي
"امن يجيب المضطر اذا دعاه و يکشف السوء" يا کيست که وقتي شخص مضطر است و او را مي‌خواند اجابتش کند؟ همه‌ي عالم مضطراند ولي درک و شعور اضطرار خود را ندارند. آن مضطري اجابت مي‌شود که اضطرار خود را درک کند، لذا فرمود: " اذا دعاه" يعني وقتي که اضطرارش را درک کرد و براي نجات خود دست به دعا برداشت.
مصباح الهدي، مجموعه سخنراني‌هاي حاج آقا دولابي
باري اي عزيز! دانستي که دعا را حالي بايد که آن حال غريق است براي نجات و گرسنه است براي غذا و دردمند است براي شفا. حالي که بداني فقير فقيري و او را غناي غناست، شکستگي بايد که پيوستگي آيد. وفايي خواهد و صفايي بايد تا حکم خلاصي در رسد.
تحلي، کريم محمود حقيقي
مردم را گاه است و بي‌گاه، ولي خداي تو همه دم خواندنش هست، نه جا دارد و نه بي‌جا. همه جا تواني‌اش خواندن و او در کار سخن تو شنيدن.
تحلي، کريم محمود حقيقي، ص169
همه مي‌توانند مستقيماً با خداوند سخن بگويند و از او درخواست حاجت کنند. هيچ‌کس از اين امر محروم نيست. اصل دعا و خواندن خداوند محتاج شفيع نيست. باب دعا بر همگان گشوده است.
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
نيايش بر روي صفات و خصائل انسان اثر مي‌گذارد. بنابراين بايد نيايش را پيوسته انجام داد.
نيايش، دکتر علي شريعتي
دعا نوعي پيوند مستمر بين خداوند بي‌نياز و مخلوق سراپا نياز است. بنابراين درخواست‌هاي پياپي از خداوند و خواهش‌هاي مکرر نبايد موجب شود که برخي از دعاها را ناچيز بينگاريم. پس چيزي از درخواست از او کوچک شمرده نشود، که چه بسا همان مورد اجابت باشد و تو نداني. و هم‌چنين خداوند به حضرت داوود(ع) مي‌فرمايد: در زمان خوشي به‌يادم باش، تا در سختي‌ها به فريادت برسم.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري
نيايش و دعا هنگامي که مداوم و مستمر و پرشور و حرارت باشد، تأثيرش بهتر آشکار مي‌شود. همواره بايد به ياد خدا باشيم. نام او را بر لب آرام و آهسته در هر بامداد و شامگاه جاري کن.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري
حمد از آن خدايي است که مي‌خوانمش و او اجابت مي‌کند، سپاس براي ذاتي‌ست که از او مي‌خواهم و او به من عطا مي‌کند، ستايش مخصوص آن خدايي‌ست که هرگاه بخواهم براي حاجتم صدايش کنم و هر جا بخواهم براي طرح راز دلم با او بي‌واسطه خلوت کنم و از او حاجت بطلبم، او حاجتم را بر مي‌آورد.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسكندري
دعايي که برخاسته از تواضع و سپاسگزاري باشد، مسيري جادويي به سوي طلاي معنويت عرضه مي‌دارد. خاک درون‌تان را مهيا کنيد و اين خاک مقدس را از منبع غني تواضع و فروتني بهره‌مند سازيد، آن زمان است که عرصه‌ي گنجينه‌ي واقعي بهشت به شما واجب مي‌گردد. گاهي اوقات موقع دعا زانو مي‌زنيم تا تواضع خود را نشان دهيم. هم‌چنين به خاطر داشته باشيد که اين تواضع در برابر خداست نه در برابر انسان. در برابر نور بايد متواضع و فروتن باشيم، نه در برابر تاريکي. خداوند به حضرت موسي( ع ) مي‌فرمايد: هنگام دعا بيمناک، ترسان و هراسان باش، صورتت را بر خاک گذار و بر خاک سجده کن، و به عيسي( ع ) مي‌فرمايد: اي عيسي، مرا بخوان، همانند خواندن شخص حزين و غرق شده‌اي که پناهگاهي براي او نيست... و مرا مخوان، مگر با حالت تضرع.
نقش دعا در زندگي اجتماعي، دکتر عبدالله اميدي فرد
وقتي ما اعتراف به گناه مي‌کنيم و اين توبه حقيقي و صادقانه باشد نهرهاي فيض الهي جاري خواهد شد و بر روح ما خواهد ريخت. وقتي فيض خدا بر روح ما جاري شود اطمينان جديدي جهت اجابت دعا در قلب‌مان ايجاد مي‌شود.
حکمت عبادت، جوادي آملي
از آداب دعا اقرار به گناهان است. اقرار به بدي، روح انسان را براي اتصال به رحمت و فضل خداوند آماده مي‌کند، اقرار به گناه موجب چشيدن روحانيت و معنويت دعا مي‌شود و توفيق توبه را فراهم مي‌کند.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري، ص 29
يکي از آداب دعا آن است که دعا را آهسته مطرح کنيم و صداي بلند را بر خلاف ادب بدانيم.
حکمت عبادت، جوادي آملي
آهسته دعا کن، نه با صداي بلند که نشانه‌ي بي‌ادبي است.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري، ص 92
دعا و نيايش هر چه باشد طولاني يا کوتاه، بيروني و يا دروني بايد هم‌چون گفت‌وگوي طفلي باشد با پدرش، و خود را آن‌چنان بنماياند که هست.
نيايش، دکتر علي شريعتي
وه که خداوندت چه خشنود شود، اگر دعاهايت را از ژرفاي دل با او بازگويي. به آشنايي‌اش سوگند که او با تو سر آشنايي دارد. به مهرش قسم که او نخستين کسي است که با تو مهر ورزيده و دوست دارد حاجت از دهان خودت بشنود و گرنه نيازت داند و رازت شناسد. آنچه بر دهانت نهاد بازگو و سر نياز به درگاهش بساي. که جاي سرسايي اين‌جاست. رکوع اينجا بايد که قامت بر تو راست کرد. نشايد که جز به درگاهش خم آوري...
تحلي، کريم محمود حقيقي، ص 188
پس از دعا قدمي بيشتر آي و با صاحب‌خانه آشنايي بيش کن تا محرم خانه گردي، که به ذات مبارکش سوگند که درگاهش درگه نوميدي نيست. اين در گشوده‌اند آيا در ديگر خواهي زد؟ درگاه خداوند غني رها کني و پيوند دل از او جدا کني، و بر در بينوا روي. وه که چه به خويشتن جفا کني. آنجا آب نه، که سراب يابي.
تحلي، کريم محمود حقيقي
در قرآن کريم، نااميدي از رحمت خدا نهي شده است و فرموده است، نوميد شدن از رحمت خدا نشانه‌ي گمراهي و کفر و خوي حيواني است و دور از معنويت است. بر اساس آيات و روايات، يأس و نااميدي از رحمت خداوند از گناهان کبيره است. زيرا کسي که از رحمت خدا مأيوس شود، در حقيقت، گناه خود را از بخشش الهي بزرگ‌تر و خداوند را از عفو آن عاجز مي‌بيند و اين خود منشأ کفر او مي‌شود. حضرت علي(ع) مي‌فرمايد: "خدايا، ببخش بر من آن گناهاني که اميد مرا از رحمتت قطع کرده است" و يا از خداوند مي‌خواهد: اميدم را از فضل و بزرگواريت قطع نکن.
آيه‌هاي زندگي، حسين اسکندري
عارفان از مرتبه‌اي خبر مي‌دهند که فوق دعاست و فقط براي پاره‌اي از نوادر بندگان حاصل مي‌شود. در اين مرتبه اذن و فرمان بر جاي خود هست اما احوال شخص چنان است که خود زبان به دعا نمي‌گشايد. يعني در اين مقام، فرد بيرون از جهان يا مقابل جهان نيست، بلکه پاره‌اي از نظام هستي‌ست. دست کم شخص در احوال نادري، خود را پاره‌اي از هستي مي‌بيند و لذا در او شوق و طلب امري پديد نمي‌آيد. در آن مرتبه او آنچه را که در جهان يا بر او مي‌گذرد چنان به عين ضرورت و مصلحت (و در حقيقت، از چشم خدا) مي‌بيند که گويي همه چيز در جاي خويش است و لذا در او حالت دعا براي به جا آوردن امري نابه‌جا پديدار نمي‌شود. دعاها براي تغييراند اگر کسي نظام ضروري عالم را آن‌چنان که هست ببيند، تغيير يا طلب تغيير برايش معنا نخواهد داشت.
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
آداب دعا ده چيز است:
1ـ رعايت وقت‌هاي شريف مانند روز عرفه، ماه رمضان، روز جمعه، هنگام سحر (چون خدا در صفات پرهيزكاران مي‌فرمايد: آنان كه در نيمه‌هاي شب آمرزش مي‌طلبند و پيغمبر فرموده است: در ثلث آخر هر شب، خداوند فرشته‌اي از آسمان مي‌فرستد كه فرياد زند: كيست دعا كند تا مستجاب كنم؟ كيست تقاضا كند تا عطا كنم؟ كيست آمرزش بخواهد تا بيامرزم؟)
بعضي گويند سر اين كه حضرت يعقوب در جواب پسرانش (كه گفتند از خدا بخواه ما را بيامرزد) گفت: عن‌قريب از پروردگار خود عفو شما را مي‌خواهم، اين بود كه منتظر بود هنگام سحر فرا رسد، نيمه‌شب برخاست و به نماز ايستاد و پسران پشت سرش آمين مي‌گفتند. آن گاه وحي رسيد: آنها را آمرزيدم و به مقام پيغمبري نصب‌شان كردم.(1)
2ـ رعايت حالات مناسب، چنان‌چه در حديث آمده است: "درهاي آسمان هنگام صف كشيدن در ميدان جنگ در راه خدا و وقت بارش باران، و موقع انجام نماز واجب، باز است، پس دعا در اين اوقات را غنيمت شماريد" و پيغمبر(ص) فرمود: "دعا بين اذان و اقامه رد نمي‌شود" و نيز فرمود: "دعاي روزه‌دار مردود نيست". حال سجده هم با جابت سزاوار است كه پيغمبر فرموده است: "بنده در حال سجود از همه وقت به خدا نزديك‌تر است" پس در سجده زياد دعا كنيد.
3ـ رو به قبله باشد و دست‌ها را بلند كند. سلمان گويد پيغمبر فرمود: "خداي شما كريم و باحياست و اگر بنده‌اش دست به دعا بردارد، حيا مي‌كند كه دستش را خالي برگرداند" و در حديث است كه پيغمبر هر وقت دست به دعا بلند مي‌كرد در خاتمه دست را به صورتش مي‌كشيد.
4ـ آرام، بين آهسته و بلند، دعا كند. كه در قرآن آمده: "پروردگارتان را با زاري و به طور آرام بخوانيد".
5ـ در دعا به فكر ترتيب و سجع و قافيه نباشيد كه در حديث آمده است كه پيغمبر فرمودهاند: "قومي‌بيايند كه در دعا تجاوز كنند، در صورتي كه خدا فرموده پروردگارتان را با زاري و به طور آرام بخوانيد كه او متجاوزان را دوست ندارد". در تفسير تجاوز بعضي گفته‌اند: مراد اين است كه به زحمت به جمله‌هاي موزون بپردازند.
6ـ با زاري و خضوع و از روي بيم و اميد دعا كند، خداوند (درباره زكريا و يحيي) مي‌فرمايد: "آنان در كارهاي خير سرعت داشتند و با اميدواري و ترس ما را مي‌خواندند". و نيز مي‌فرمايد "با زاري و در خفا خدا را بخوانيد". و پيغمبر نيز فرمود: "هر گاه خدا بنده‌اي را دوست دارد او را گرفتار كند تا صداي ناله‌اش را بشنود".
7ـ با جديت و يقين به اجابت دعا كنيد و اميد خود را استوار گردانيد. پيغمبر فرمود: "در دعا نگوييد خدايا اگر مي‌خواهي مرا بيامرز يا رحمت كن، به طورجزم يا حتم طلب كنيد". خدا كه مجبور نمي‌شود (البته اگر بخواهد جواب مي‌دهد) و نيز فرمايد: "هنگام دعا بلندهمت باشيد و درخواست‌هاي عالي كنيد كه هيچ چيز براي خدا سنگين نيست" و نيز مي‌فرمايد: "با يقين به اجابت دعا كنيد و بدانيد كه خدا دعاي دل غافل را مستجاب نمي‌كند".
8ـ اصرار كند و خواهش خود را سه بار تكرار نمايد، ابن مسعود گويد پيغمبر دعا و خواهش را سه مرتبه تكرار مي‌كرد. تعجيل در دعا پسنديده نيست. حضرت فرمود: "دعا مستجاب مي‌شود مادامي‌كه در دعا تعجيل نكنيد و نگوييد من دعا كردم و مستجاب نشد. بسيار دعا كنيد و خداوند كريم را بخوانيد".
9ـ پيش از دعا، ذكر خدا گوييد. سلمه ابن اكوع گويد آنچه از دعا از پيغمبر شنيدم در ابتدا مي‌فرمود: "سبحان ربي العلي الاعلي الوهاب"
10ـ رعايت آداب باطني دعا را بكند كه پايه و اساس همان‌ها است، از قبيل توبه از گناه، پرداخت حقوق مردم، توجه كامل به ذات مقدس حق، چه اسباب نزديك در اجابت دعا همين‌هاست.
ده چيز ديگر است كه از مقارنات حال دعاست. كه رعايت اين آداب ده‌گانه هم لازم است. (اين ده چيز مطلبي غير از آداب دعا نيست علاوه بر اين كه بعضي از آنها در آداب قبلي هم ذكر شده است.)
1ـ تعجيل نكردن، امام صادق(ع) فرمود: "وقتي كه بنده‌اي دعا كند، خداوند وسائل اجابتش را فراهم مي‌كند مادامي كه تعجيل ننمايد".
2ـ اصرار در دعا، پيغمبر فرمودهاند: "خداوند سائل مصر را دوست دارد". وليدبن‌عقبه هجري گويد امام باقر(ع) مي‌فرمود: "به خدا قسم هيچ بنده‌ي مؤمني با اصرار حاجتي از خدا نخواهد جز اين كه روا شود". ابوالصباح كناني گويد حضرت صادق(ع) فرمود: "خداوند اصرار در خواهش از مردم را دوست ندارد اما درباره‌ي دعا اين حالت را دوست دارد.خدا مي‌خواهد بندگانش از او حاجت طلبند".
3ـ نام بردن حاجت، حضرت صادق(ع) در حديثي فرمودهاند: "خدا از حاجت دعاكنندگان خبر دارد اما دوست دارد خواسته‌هاي خود را ذكر كنند".
4ـ دعاي مخفيانه، مخفيانه دعا كنند تا به تظاهر و ريا آلوده نشوند علاوه بر آن كه در قرآن نيز مي‌فرمايد: "پروردگارتان را با حالت زاري و پنهاني بخوانيد". و حضرت رضا (ع) نيز در روايتي فرمودهاند: "يك دعاي پنهان با هفتاد دعاي آشكار برابر است". و حديث ديگري است كه "يك دعاي سري از هفتاد دعاي علني برتر است."
5ـ به طور عمومي دعا كردن (كه شامل حال همه‌ي مردم مي‌شود) ابن قداح از حضرت صادق(ع) نقل مي‌كند كه پيغمبر فرمودهاند: "دعا را عموميت دهيد كه به اجابت نزديك‌تر است".
6ـ در جمعيت دعا كنيد، خداوند مي‌فرمايد: "خود را با آنها كه پروردگارشان را مي‌‌خوانند ثابت‌دار". و در قضيه‌ي مباهله هم دستور دعاي دسته‌جمعي بود. ابو خالد از حضرت صادق(ع) نقل مي‌كند كه: "هر دسته‌ي چهل نفري كه با هم دعا كنند خدا مستجاب مي‌فرمايد، اگر چهل نفر فراهم نشد، چهار نفر ده مرتبه دعا كنند. اگر چهار نفر هم نبودند، يك نفر چهل مرتبه دعا كند خداي عزيز جبار اجابت نمايد". و در حديث عبدالاعلي فرموده: "هيچ‌گاه چهار كس در دعا جمع نشوند جز اين كه با حاجت روا شدن متفرق شوند، و آن‌كس كه آمين مي‌گويد در دعا شريك است، چنان‌چه خداوند به حضرت موسي و هارون خطاب مي‌كند دعاي شماها مستجاب شد". (با اين كه دعاكننده تنها موسي بود و برادرش هارون آمين مي‌گفت) و در حديث ديگري از حضرت صادق(ع): "هر وقت پدرم اندوهگين مي‌شد زنان و كودكان منزل را جمع مي‌كرد و او دعا مي‌كرد و ديگران آمين مي‌گفتند" و در حديث ديگري‌ست كه "دعاكننده و آمين‌گو شريك‌اند".
7ـ به حالت ذلت و تضرع دعا كنند، در قرآن آمده: "پروردگارتان را با تضرع و مخفيانه بخوانيد". و در دعايي وارد شده است كه: "خدايا جز به تضرع و زاري، چيزي ما را از عذاب تو نجات ندهد". به حضرت موسي نيز وحي شد كه هنگام دعا، ترسان و بيمناك باش، دعا كن، با قلبي لرزان مناجات كن. به حضرت عيسي(ع) نيز وحي شد: "دلت را رام من كن و در تنهايي زياد به ياد من باش."
8ـ پيش از دعا، مدح و ثناي حق گفتن، حارث ابن مغيره گويد: حضرت صادق(ع) فرمودهاند: "هر وقت خواستيد حاجتي از خدا بطلبيد اول مدح و ثناي خداوند عزيز گوييد ...".
9_ صلوات پيش از دعا
10ـ حال دعا كه از همه‌ي آداب بهتر و بالاتر است، امام صادق (ع) فرموده: "آن‌گاه كه پوست بدنت لرزيد و اشكت ريخت و قلبت ترسيد، آن حال را غنيمت شمار كه به مقصد نائل شده‌اي". در حديث ديگري آمده است به حضرت عيسي وحي شد: "اي عيسي، اشك چشم و لرزه دل بياور و بر سر قبر مردگان بايست با صداي بلند صدا بزن تا مگر از آنان پند گيري، و بگو من هم با ساير زندگان به شما ملحق مي‌شوم." از حضرت اميرالمؤمنين علي( ع ) نقل شده است كه: "حضرت موسي چون به شرف مكالمه با خداوند مفتخر شد، عرض كرد: خداوندا، پاداش آن كه چشمانش از ترس تو اشك‌آلود شود چيست؟ خطاب شد: اي موسي، صورتش را از آتش جهنم نگه‌دارم و در وحشت‌ناك‌ترين روزها يعني قيامت او را ايمن كنم". حضرت صادق (ع) فرموده: "هر چيزي كيل و وزني دارد به جز اشك كه يك قطره‌اش درياي آتش را خاموش مي‌كند. هر گاه ديده، پر از اشك شد ديگر آن چهره تيرگي نبيند و غبار ذلت بر آن ننشيند، و چون آب ديده بر رخساره سرازير شود آنش دوزخ بر آن حرام گردد. اگر يك نفر در ميان امتي بگريد، همه مشمول رحمت حق شوند."
1ـ موضوع پيامبري اولاد يعقوب مطلبي‌ست كه در كتاب‌ها نوشته شده است. و اين اشاره به اسباط بني اسرائيل دارد كه در قرآن ذكر شده است. قبايلي هستند كه از نسل اولاد يعقوب بوجود آمده‌اند.
نصايح، ترجمه‌ي كتاب الواعظ العدويه، مؤلف آيت الله مشكيني، ترجمه‌ي آيت الله حاج ميرزا احمد جنتي، انتشارات مهر قم، صر 310 تا 315
آن طور كه مي‌تواني دعا كن، و سعي نكن آن‌طور كه نمي‌تواني دعا كني.
جان چپمن،اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
اگر مي‌خواهيم دعاي ما پر از قدرت باشد، حتماً بايد قلب مقدسي داشته باشيم چون اين دو چيز تفکيک‌ناپذيرند. شخصي که داراي روح دعا مي‌باشد شخصي‌ست که کاملاً تسليم اراده‌ي الهي است. چنين شخصي عظمت الهي را درک مي‌کند و حاکميت خدا را بر زندگي خود کاملاً مي‌پذيرد. در اين صورت دعاي او پر از قدرت و اقتدار مي‌شود.
قدرت عظيم دعا، سامي تيپت، ميشل آقاماليان
آن چه را که انسان خواهان آن است، اگر با ايماني راسخ درخواست کرده باشد، از حالا دريافت کرده است... عيسي مسيح مي‌گفت، دعاي شما بر طبق ميزان ايمان‌تان برآورده مي‌شود. مهم نيست نيازها و خواسته‌هايتان در هنگام دعا چه باشد، سعي کنيد بر اين باور و عقيده باشيد که از حالا آن را دريافت کرده‌ايد. آن‌وقت مسلما آن نيازها به تحقق خواهد پيوست. چنان‌چه ما يقين بدانيم تمام آن چيزهايي که در خواست مي‌کنيم از حالا برآورده شده‌اند، به اين طريق خواهيم فهميد که در هماهنگي با قانون کل عمل کرده‌ايم.
معبد سکوت، اسپالدينگ
حد ايمان ما حد دعاي ماست. قدرت اميد ما، قدرت دعاهاي ماست. گرماي محبت و نوع‌دوستي ما، گرماي دعاي ماست.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
دعا بايد با تمام قلب، با تمام روح، با تمام افکار، و تمام نيرو انجام گيرد.
دعا با تمام قلب: الهي قلب وجودم، خداي بزرگ، من با تو يکي هستم. من تو را به عنوان ذات ابدي و خداي و خداوند تمام موجودات عالم مي‌دانم. تو ذات پاک و دانا و همه جا حاضر هستي. تو فضلي، تو عشقي، تو حقي، تو قدرتي، تو ماده‌اي، شعوري هستي که همه‌ي چيزها از آن شکل گرفته است و با کمک آن خلق و آفريده شده است. تو قلب مني، من تو را در کالبد جسماني‌ام، در اعمال و کردارم آشكار مي‌كنم. تو آغاز و پايان کل تمامي چيزهاي خير هستي که من بنده‌ي حقير مي‌توانم بيان و توصيف نمايم. نياز من از سوي روحم کاشته شده است ، به وسيله‌ي تو در ذهنم جان گرفته و در تجربياتم مرئي و قابل لمس مي‌گردد.
دعا با تمام روح: کلماتي که اکنون بر زبان مي‌رانم، الهي بوده و خواسته‌ي مورد نياز مرا توصيف مي‌کند اين خواسته مانند بذري در زمين روحم کاشته شده است و در ذهنم به وسيله‌ي حيات و هستي تو جان گرفته است و لازم است که شکوفا شود. لازم است که بيرون آورده شود و تحقق يابد. من فقط به ذات پاک و متعال تو که مظهر عقل و درايت و عشق و حقيقت و هستي‌ست، اجازه مي‌دهم در روحم به حرکت و جنبش در آيي.
دعا با تمام افکار: آنچه را که مي‌خواهم اکنون کامل و واضح گشته است. من فقط آنچه ا که مي‌خواهم در ذهن خود شکل مي‌بخشم و به آن فکر مي‌کنم. و اين درست مانند بذري است که در زير خاک شروع به روييدن کرده و در نقطه‌اي آرام و تاريک قرار دارد. نياز من اکنون توسط افکارم در قلمروي خاموش و نامرئي روحم، جان و شکل مي‌گيرد. من وارد اتاق مخفي روحم مي‌شوم و در آن را مي‌بندم. من در کمال آرامش و اعتماد خواسته‌ام را در ذهنم نگه مي‌دارم درست مانند آنکه از هم اکنون تحقق يافته باشد. الهي از تو به خاطر بر آورده شدن خواسته‌ام در عالم غيب به صورت بي‌وقفه و دائمي سپاس‌گزارم.
دعا با تمام نيرويم: من با هيچ فکر و عمل و کرداري، برآورده شدن خواسته‌ام را در ذهن، منکر نخواهم شد. تحقق يافتن آن از اکنون کاملاً مشخص شده است. من از طريق ذهن، روح، انديشه و بدنم به خواسته‌ام صميمي و صادق هستم. من در ذهن هر آنچه را که برايم خوب بوده است دريافته‌ام و آن را مانند پنداري کامل در روحم شکل داده‌ام. من به آن شکل واقعي انديشه‌ي ملموس را داده‌ام و اين خواسته کامل است. من اکنون مي‌خواهم آن نياز مرئي گردد و تبديل به شکل واقعي، و ظاهر گردد.
معبد سکوت، اسپالدينگ
در دعاي کودکانه درست مثل کودکي که سعي مي‌کند با پدرش ارتباط برقرار کند، ابتدا او را از ديگران باز مي‌شناسد، زماني که پدر را مي‌بيند لبخند مي‌زند. در اين حالت پدر بي‌اختيار، دستان کوچک و لرزان فرزندش را به دست مي‌گيرد. تلاش کودک براي برقراري ارتباط در حد توان اوست، اما پدر، مشتاقانه او را در اين تلاش ياري مي‌دهد تا توانايي‌هاي او براي ايجاد ارتباط گسترش يابد و شکوفا شود و ارتباطي عميق‌تر برقرار گردد. خدا نيز چنين مي‌خواهد.
پل‌هاي بهشت، جاناتان رابينسون
در تنهايي آرام بگيريد و او را در خود خواهيد يافت.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
هنگام دعا، تو خود خاموش باش و بگذار تا دعا سخن بگويد.
تيتو كالياندر، كتاب اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
قبل از اين كه بتوانيم صداي خدا را بشنويم، بايد گوش‌هاي خود را بر همه‌ي صداها ببنديم تا بتوانيم ضعيف‌ترين زمزمه‌هاي او را بشنويم. باارزش‌ترين پيام‌ها آنهايي هستند كه زمزمه مي‌شوند.
مارك راترفورد، اسراردعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
متواضع باشيد آن‌گاه دعاهايتان ابرها را خواهد شکافت و به عرش خداوند خواهد رسيد.
چرا همانم که هستم، گراهام برنارد
روش خداوند اين است که از مردان و زنان ساده و فروتن، افراد مقدسي بسازد که دعا کنند. خدا از موسي ( ع ) آن زمان که با شکست مواجه شده بود و در بيابان به سر مي‌برد، بيشتر مي‌توانست استفاده کند تا زماني که در مصر به سر مي‌برد و زيرک و قدرتمند بود. خدا در جستجوي مردان و زناني‌ست که قلب‌هاي شکسته دارند و در دعا، روي او را مي‌طلبند. "اي. ام. باندز" اصل فوق را به اين صورت تشريح مي‌نمايد: فروتني و خرد شدن مهم‌ترين شرط لازم براي دعاي حقيقي است و بدون آن دعاي حقيقي نمي‌تواند وجود داشته باشد. فروتني بايد صفت و يا خصوصيت دعاکننده باشد. فروتني بايد طوري در شخصي که دعا مي‌کند وجود داشته باشد، که در خورشيد، نور است. همان‌طور که کشتي براي دريا ساخته شده است دعا هم براي فروتني و فروتني هم براي دعا به وجود آمده است.
قدرت عظيم دعا، سامي تيپت، مترجم ميشل آقا ماليان
عيسي(ع ) مي‌دانست که فروتني قبل از جلال يافتن است. بايد گفت زندگي عيسي مسيح بر پا‌يه‌ي فروتني قرار داشت او وقت زيادي را صرف دعا مي‌نمود. مسيح در هيچ موردي مستقل عمل نمي‌کرد بلکه در همه‌ي موارد به پدر آسماني متکي بود. دعاي عيسي فروتني او را نشان مي‌داد.
قدرت عظيم دعا، سامي تيپت، مترجم ميشل آقا ماليان
يک روز تاجري به من گفت: در تجارت يادگرفته‌ام که بلندپرواز باشم اما براي رسيدن به ملکوت خداوند ياد گرفته‌ام که افکاري فروتنانه داشته باشم. اين مرد، ماهيت ملکوت خدا را فهميده بود. خدا از کساني استفاده مي‌کند که مهم محسوب نمي‌شوند و اين درس را ياد گرفته‌اند که شکست و عدم موفقيت، چشمان انسان را به طرف خداوند متوجه مي‌سازد. اين افراد يادگرفته‌اند که وقتي هيچ‌چيز شوند، خدا براي آنها تبديل به همه‌چيز مي‌شود. نتيجه‌ي آموختن اين درس اين است که آنها مي‌توانند جلال خدا را ببينند. عيسي مسيح مي‌گويد: "خوشا به حال مسکينان در روح زيرا ملکوت آسمان از آن ايشان است."
براي اين که با خدا صميمي شويم بايد رابطه‌ي زنده و تازه‌اي با خدا داشته باشيم. چنين رابطه‌اي مستلزم اين است که در محل و زمان خاصي به طور منظم و مرتب با او ملاقات کنيم.
قدرت عظيم دعا، سامي تيييپت، ميشل آقاماليان، ص 83
آن كه انسان‌ها، پرندگان و حيوانات را دوست دارد، او نيز خوب دعا مىكند، اما آن كسى بهتر دعا مىكند كه به هر چيز، اعم از كوچك و بزرگ بهتر عشق مىورزد زيرا خداى عزيزى كه همه ما را دوست دارد خالق دعا و عاشق همگى ماست.
ساموئل تيلور كالريج،كتاب اسرار دعا، فيليپ لا ، مترجم فرهاد كاظمي
دعا كردن مثل نگاه كردن مرغ ماهي‌خوار در حين پرواز است. تمام كاري كه مي‌توانيد بكنيد اين است كه در جايي باشيد كه احتمال دارد او ظاهر شود.
آن يوين، اسرار دعا . فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
وقتي دعا مي‌كني، بهتر است بگذاري قلبت بدون كلمات دعا كند، تا اين كه كلماتت از قلبت نباشد.
جان بانيان ، اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
بهترين دعاها معمولاً ناله‌ها و تضرع‌هاي بيشتري داشته‌اند تا كلمات بيشتر.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
اجابت دعا:
هنگامي که داعي، دعا را با شرايط آن به‌جا آورد، يا دعا اجابت مي‌شود و يا براي او ذخيره مي‌شود و بهتر از آنچه خواسته بود به او مي‌دهند و يا بلايي از او دفع مي‌شود. در هر صورت، نهايت لطف پروردگار به اندازه‌ي حقيقت و قابليت داعي نصيب او خواهد شد.
عده الداعي، ابن فهد حلي
گاهي دعاي بنده اجابت شده است، اما بنا بر مشيت الهي در زمان مناسب به ظهور مي‌رسد. گاهي استجابت دعا سال‌ها طول مي‌کشد و بنده گمان مي‌کند که دعايش رد شده است. به طور کلي وقتي که خداوند توفيق دعا کردن بدهد، او را اجابت کرده است و الا اين توفيق و موفقيت را به دست نمي‌آورد که دعا کند. زيرا در حضور خدا نشستن و دعا کردن و رازونياز با خدا و مناجات با او خود بالاترين موفقيت است که نصيب بنده مي‌شود که اين خودش نشانه‌ي پذيرفته شدن دعاست. گاهي اجابت طول مي‌کشد تا بنده بيشتر به رازونياز بپردازد و به درگاه خدا زاري کند که به علو درجات و تهذيب نفس برسد. بيشتر ساخته شود و به خداوند نزديک‌تر شود. زيرا بالاترين اجابت رسيدن به مقام قرب الهي است و بدترين عذاب در واقع، دوري از خداست. از طرفي حقيقت دعا، انعکاس آيات الهي است.
مفاهيم قرآن، مصطفي اسرار
گاهي اجابت‌ها دير صورت مي‌پذيرد تا مردم دائماً به دعا و توجه به خداوند مشغول باشند. طبع آدمي به کاهلي گرايش دارد و براي آنکه دائماً در کار و تکاپو باشد به انگيزه و سائقي احتياج دارد و اين تأخيرها نهايتاً به سود آدمي‌خواهد بود. انسان بايد در زندگي‌اش دعا را به منزله‌ي غذا بداند، نه دوا که گاه گاه مي‌خورد و منتظر نتيجه‌بخشي سريع آن است. و مردم اغلب از اين امر غافلند. گاهي تأخير در اجابت دعا يکي از انگيزه‌هاي استمرار دعاست و لذا خود از برکاتي‌ست که در دعا نهفته است.
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
اي خوش دردي که تو را بر اين طبيب آورد. طوبي رنجي که به سوي اين حبيب کشد. داني بسا چون دوستت دارد، به رنجت آورد تا رو به درگاهش کني و يادش نمايي. در خبر است که چون خدا بنده‌اي را دوست دارد، حاجتش ديرتر دهد چون رازونيازش را دوست دارد. رنجور بي‌دردي‌ست که درش نکوبد و راز دل با او نگويد و راه دعا نجويد.
تحلي، کريم محمود حقيقي
"اگر ارباب بيلي به دست رعيت خود مي‌دهد، معلوم است که به او اجازه‌ي بيل زدن داده است. همين دست و پا که خداوند به ما داده، مانند بيل و کلنگي‌ست که ارباب به دست رعيت خود مي‌دهد، يعني به او اجازه و اذن بهره‌برداري از اين ابزار و آلات بخشيده شده است. جهازاتي که در اختيار ماست، فقط جهازات بدني نيست، ما اندام‌هاي رواني هم داريم، غرايز و استعدادها و قدرت تفکر و تعقل که خداوند به ما داده، به منزله‌ي اعضاي روح ماست و نشانه‌ي اين که به ما اجازه‌ي به کار بردن آنها داده شده است. اصلا دادن آنها مساوي اجازه‌ي استفاده‌ي از آنهاست. به همين قياس، آدمي‌که مي‌تواند با خدا انس بگيرد و در هم‌نشيني با او آرام شود، اگر در سخن گفتن با او گمشده‌ي خود را پيدا مي‌کند و صفاي خاطر در خود مي‌يابد، اين عين اذن خداوند به بندگان خويش است تا او را بخوانند و طالب هم‌نشيني با او باشند. وقتي کسي از وجود درياي آب شيرين باخبر است و آن را در اختيار دارد و اجازه‌ي نوشيدن هم به او داده‌اند و او هم به آب احتياج دارد، چرا خود را سيراب نکند؟
پيامبران راه رسيدن به خدا را نزديک کرده‌اند. با فيلسوفان هرگز باب دعا به روي آدميان گشوده نمي‌شد. زيرا، با وجود اين که پيامبران به ما آموخته‌اند که باب دعا باز است و خود خداوند اذن فرموده است که او را بخوانند، باز هم فيلسوفان در تبيين و تحليل دعا درمانده‌اند. به همين دليل است که مي‌گوييم اگر فيلسوفان و حکيمان الهي راهنمايان ما بودند نه تنها اين راه را نزديک نمي‌کردند، بلکه خداوند را چنان در عرصه‌ي پر احتشام واجب‌الوجودي خود محبوس مي‌کردند که دست هيچ آفريده‌اي به او نمي‌رسيد و انسان‌ها جاودانه از اين انس لذت‌بخش و حيات‌بخش محروم مي‌ماندند. پس بايد اين پيام انبيا و اولياء الهي را قدر بدانيم که گفته‌اند: "آن خداي مالک آسمان‌ها و زمين، با وجود حشمت و قدرتش به انسان‌ها اجازه داده است که او را بخوانند و خود نيز متکفل شده تا دعاي شما را پاسخ دهد. او از سر احتشام به سخن بندگان خود بي‌اعتنايي نمي‌کند، بلکه آنها را محل التفات مي‌داند، سخن آنها را مي‌شنود و هيچ شنيدني او را از شنيدن ديگر، باز نمي‌دارد."
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
اگر خود او اجازه نمي‌داد و امر نمي‌کرد که مرا ياد کنيد، جرأًت ياد کردن او در هيچ دلي پيدا نمي‌شد. اين که اميرالمؤمنين به فرزند دلبندشان مي‌گويند که آن خدايي که آسمان‌ها و زمين به دست اوست به تو اجازه داده است که او را بخواني و ضمانت کرده است که دعاي تو را اجابت کند و پاسخ بگويد، بيان يک حقيقت بزرگ است. ما اگر چنين اجازه‌اي نداشتيم کي مي‌توانستيم بفهميم چنين کاري ميسر است و چنين دعوت‌هايي مقرون به اجابت خواهد بود؟ البته اين اجازه تنها اجازه‌ي زباني نيست يعني چنين نيست که پيامبران خداوند از جانب او به ما خبر داده باشند که شما مجاز به دعا کردن هستيد و خواندن خدا گناه نيست و موجب خشم او نخواهد بود. در واقع اجازه و اذن خداوند همان ساختاري است که به روان آدميان بخشيده است. اگر براي جهان غايتي قائل باشيم و فعل خدا را عبث ندانيم، اين استنتاجات کاملاً رواست. اگر خدا به ما دست و پا داده، يعني اجازه‌ي تصرف در امور را داده است، اگر جهاز هاضمه داده، اجازه‌ي غذا خوردن هم داده است. پس اذن خدا در عالم تکوين تحقق يافته است.
حکمت و معيشت، عبدالکريم سروش
گاهي ممکن است خواسته به صلاح و سود بنده نيست و خدا مي‌داند و بنده آن را نمي‌داند، در اين صورت خواست بنده دعا نيست، بلکه گويي نفريني به خودش است و يا آن است که شرط لازم براي قبولي دعا در بنده وجود ندارد.
مفاهيم قرآن، مصطفي اسرار
دعاها آن‌گونه كه ما از معناى خشك و لغوى "اجابت" برداشت مىكنيم پاسخ داده نمىشوند. و اين به دليل ضعيف بودن قدرت عليت دعا نيست؛ بلكه به علت قوت آن است كه اگر دعا وارد ميدان عمل شود، كاملاً در فضا و زمانى نامحدود عمل مىكند.
سى.اس.لوئيس. اسرار دعا، فيليپ لا ، مترجم فرهاد كاظمي
يك دعاي خوب، هر چند كه هميشه به كار رود در گوش خداوند هم‌چنان تازه و زيباست.
اسرار دعا، فيليپ لا، مترجم فرهاد كاظمي
موانع اجابت دعا:
اجابت نمي‌شود دعا در حالتي که ملحون باشد يعني ظاهر لفظ، خلاف مدعا باشد و جزا نمي‌دهد به چيزي که ظاهر لفظ آن دعا، دلالت بر آن کند. بلکه جزا مي‌دهد چيزي را که قصد انسان است از دعا.
در دعا، الفاظي که به حسب ظاهر دلالت بر معاني دارند، افضل‌اند از الفاظي که تأويل بايد کرد و از اين جهت است که حقيقت، افضل است بر مجاز و مبين اولي از مجمل. دعايي را که به واسطه‌ي تغيير اعراب مفيد معني مقصود نباشد، ملائکه به جانب خدا نمي‌برند. بلکه به طريقي که افاده‌ي مطلوب کند، مي‌برند تا خداي تعالي اجابت کند آنچه مدعا و قصد داعي است.
عده الداعي، علامه حلي
كاوشگران نور
بازگشت
Share
|
