نگاهي به احاديث قدسی مرتبط با توكل

بسم ا... الرحمن الرحيم

بهترین هدیه

جبرئیل نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و گفت: "ای پیامبر! خداوند تبارک و تعالی مرا با هدیه‌ای به سوی تو فرستاده است که پیش از تو به کسی چنین هدیه‌ای عطا نفرموده است". رسول خدا (ص) فرمود: "آن هدیه چیست؟" گفت: "صبر و شکیبایی و حتی بهتر از صبر". حضرت رسول (ص) پرسید: "بهتر از صبر چیست؟" جبرئیل گفت: "خشنودی (به اراده‌ی الهی) و بهتر از آن". حضرت پرسید: "بهتر و نیکوتر از رضا چیست؟" جبرئیل گفت: "پرهیزکاری و نیکوتر از آن". حضرت پرسید: "نیکوتر از پرهیزکاری چیست؟" جبرئیل گفت: "اخلاص و نیکوتر از آن". حضرت پرسید: "بهتر از اخلاص چیست؟" جبرئیل گفت: "بقین و بهتر از آن". حضرت پرسید: "بهتر از یقین چیست؟" جبرئیل گفت: "راه وصول به درجه‌ی یقین، توکل بر خدای عز وجل است". حضرت پرسید: "توکل برخدای عز و جل چگونه است؟" جبرئیل گفت: "رسیدن به این آگاهی که مخلوقات نمی توانند به انسان نفع یا ضرری برسانند و یا به او بخشش کنند و یا مانعی در برابرش باشند. به کار بردن این آگاهی باعث ناامیدی (و دل کندن) از مخلوق می شود. اگر بنده ای چنین باشد، کاری برای غیر خداوند انجام ندهد، جز خداوند به کسی امیدوار نشود، از کسی غیر او نترسد و به هیچ کس جز خداوند، چشم طمع ندوزد؛ و این معنی توکل است". حضرت پرسید: "ای جبرئیل! تفسیر صبر چیست؟" جبرئیل گفت: "صبر یعنی داشتن حال یکسان در ناراحتی و خوشحالی، تهیدستی و توانگری و گرفتاری و سلامت. صبر یعنی شکایت نکردن به مخلوقات از آن‌چه که از بلا و گرفتاری به ایشان می‌رسد". حضرت پرسید: "تفسیر قناعت چیست؟" جبرئیل گفت: "قانع شدن به آن‌چه که از دنیا می‌رسد. قانع شدن به چیز کم و شکر گفتن برای اندک". حضرت پرسید: "تفسیر خشنودی چیست؟" جبرئیل گفت: "خشنود کسی است که چه دنیا به او برسد و چه نرسد، بر خداوند خشم نگیرد و به اندکی از عمل خوب، از نفس خود راضی نشود..."

حمید رضا همتی، صدای او (مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص239

آن که به سوی من آید

خداوند به داوود‌(ع) وحی فرمود:  "هر کس از مردم قطع کند و به سوی من بیاید، امور او را کفایت می‌کنم. و هر کس از من بخواهد، به وی عطا می‌‌کنم و هر کس به من دعا کند، دعای او را قبول می‌کنم، ولی اجابت آن را معلق می‌گذارم تا قضای من درباره‌اش تمام شود. وقتی که قضای من تمام شد، آن‌چه را خواسته به وی می‌دهم".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص236

به من چنگ زنید

خداوند بلند مرتبه فرماید: "هر کدام از مخلوقاتم که به مخلوقی غیر از من چنگ زند ( و از او یاری خواهد) همانا دست او را از وسایل آسمان‌ها و زمین کوتاه خواهم کرد. پس اگر چیزی از من بخواهد، به او اعطا نخواهم کرد؛ و اگر دعایی کند، برآورده نخواهم کرد. و هر کدام از مخلوقاتم که به من چنگ اندازد و به هیچ کدام از مخلوقاتم اعتنا نکند، همانا آسمان‌ها و زمین را عهده‌دار روزی‌اش گردانم و اگر دعایی کند، اجابت نمایم و اگر چیزی بخواهد به او خواهم بخشید و اگر آمرزش طلبد، او را خواهم آمرزید". 

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1،  ص 205

به غیر من امید مبند

حسین بن علوان، نقل کرده که در یکی از مسافرت‌ها پول من تمام شد، یکی از یارانم به من گفت: "در این‌باره امیدت به چه کسی است؟" من گفتم به فلان شخص. او گفت: "به خدا سوگند حاجت تو روا نمی‌شود و به آرزویت نمی‌رسی. من گفتم: "خداوند تو را رحمت کند، از کجا می‌دانی که چنین خواهد شد؟" گفت: "امام صادق(ع) برایم حدیثی نقل کرد که در بعضی کتاب‌ها خوانده که خداوند فرموده: "قسم به عزت و جلال و عظمت و ارتفاع مکانم بر عرش، هر کسی که به غیر از من امیدوار باشد، آرزوی او را مبدل به یأس می‌کنم و در میان مردم لباس مذلت بر وی می‌پوشانم، او را از قرب خودم دور می‌کنم و از وصل به خودم محروم می‌سازم؛ زیرا چگونه بنده‌ی من در شداید به غیر من امیدوار می‌شود، در حالی که شداید در دست من است؛ و چگونه درِ غیر مرا می‌زند، در صورتی که کلید گشودن درها، در دست من است. آن درها همه بسته‌اند ولی درِ من برای کسانی که مرا بخواهند، باز است. پس کسی که برای نیازها و سختی‌هایش به من امیدوار باشد و به من رو‌آورد، همه‌ی حاجت‌های او را ادا می‌کنم و همه‌ی سختی‌هایش را از بین می‌برم. به همه‌ی آمال و آرزوهای بندگانم آگاهم و همه‌ی آنها در نزد من محفوظ‌اند. پس وقتی که بنده‌ام به دیگری رو‌می‌آورد، معنایش این است که به حفظ و مراقبت من راضی نیست. من آسمان‌ها و زمین را مملو از ملائکه کرده‌ام که هرگز از تسبیح و عبادتم خسته نمی‌شوند و به آنها امر کرده‌ام که درهای میان من و بندگانم را همیشه باز نگه‌دارند. پس چگونه بندگانم به قول من اعتماد نمی‌کنند؟ آیا بنده‌ی من نمی‌داند که وقتی کسی را گرفتار مشکلی بکنم، غیر از من کسی قادر به حل آن مشکل نیست مگر این‌که من به او اجازه دهم؟ پس چه شده که بنده‌ام از من روی‌گردان شده است، در حالی که با جود خودم آن‌چه را که از من نخواسته بود به وی دادم، بعد هم از او گرفتم؟ چگونه او پس‌دادن آن را از من نخواست و به دیگری رجوع کرد؟ شما می‌بینید که من قبل از مسئلت، آن‌چه را که نیاز دارید به شما عطا می‌کنم، آن وقت چگونه ممکن است که از من بخواهید و من ندهم؟ آیا بخیل هستم که بنده‌ام به من رجوع نمی‌کند؟ آیا در نزد من عفو و رحمت نیست؟ آیا من محل و مرجع همه‌ی امیدها و آرزوها نیستم؟ پس چگونه بنده‌ام به دیگری رو‌می‌آورد؟ آنان که به غیر من امیدوار می‌شوند نمی‌ترسند؟ اگر همه‌ی اهل آسمان‌ها و زمین به طور دسته جمعی حاجات خود را از من بخواهند و من همه‌‌ی نیازهای آنها را بدهم، ذره‌ای از مُلک من کم نمی‌شود، چگونه کم می‌گردد در صورتی که من قیم آن هستم و قدرت من بی‌نهایت است. پس وای بر کسانی که از رحمت من مأیوس می‌شوند و وای بر کسانی که به من گناه می‌کنند و متوجه زشتی اعمال خود نیستند".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص247

تنها از من بخواه

در حدیث قدسی آمده است: "ای موسی! هر آن‌چه را که نیاز و احتیاج داری، از من بخواه، حتی علف گوسفند و نمک

خمیر نانت را".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 223

بر من توكل كن

خداوند به عیسی مسیح‌(ع) می‌فرماید: "مرا در خاطرت چون خود اهمیت ده و یادم را ذخیره‌ي معادت کن و با نافله‌ها به من نزدیک شو و بر من توکّل کن تا تو را کفایت کنم و بر دیگری تکیه مکن که تو را ترک خواهم کرد."

شيرازی، سخن خدا (مجموعه‌ی احاديث قدسی)

بگذار من انتقام بگیرم (واگذاری انتقام)

در تورات آمده است: "ای فرزند آدم! هنگام خشمت مرا به یادآور تا هنگام خشمم تو را به یاد‌آورده و با آنها که نابودشان می‌کنم، نابودت نکنم. هنگامی که ظلمی بر تو وارد آمد، اجازه بده تا من برایت انتقام بگیرم؛ زیرا برای تو، انتقام‌گیری من بهتر از انتقام‌گیری خودت است".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص225

یاری خداوند

خداوند متعال می‌فرماید: "اگر مورد ظلم واقع شدی، به یاری من راضی باش. زیرا یاری من بر تو، بهتر از کمک خودت بر ‌خودت است".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 211

توکل صحیح

حضرت موسی‌(ع) بیمار شد. گروهی از بنی اسرائیل به عیادتش آمدند و بیماری‌اش را تشخیص دادند. آنها گفتند: "اگر فلان دارو را بخوری، خوب می‌شوی". حضرت موسی(ع) گفت: "من مداوا نمی‌کنم تا خداوند مرا بی‌واسطه شفا بدهد". بیماری‌اش طولانی شد. به او وحی رسید: "به ارجمندی و شکوهم سوگند، تا از دارویی که آنها برایت تجویز کردند نخوری، شفایت نمی‌دهم".

حضرت موسی به آنها گفت: "مرا مداوا کنید". بعد از خوردن دارو و شفا یافتن، این مطلب در ذهن حضرت موسی‌(ع) خطور کرد که چرا خداوند مرا شفا نداد و دارو شفا داد؟ تا این‌که به او وحی رسید: "ای موسی! تو می‌خواستی حکمت مرا با توکلت بر من باطل کنی (بدان توکل بر من با خوردن دارو و توسل به اسباب و وسایل منافاتی ندارد.) چه کسی جز من در گل ها و داروها خاصیت شفا را قرار داده است؟"  

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 220

توكل ملازم صبر و اطاعت و رضايت

در احاديث و روايات، توكل ملازم صبر، اطاعت از فرامين خداوند و رضايت از قضای او دانسته شده است. (پیامبر خدا(ص): "ایمان بنده به خدا كامل نباشد مگر پنج خصلت در او باشد؛ توكل به خدا، واگذاشتن كارها به خدا، سر نهادن به فرمان خدا، خشنود بودن به قضای خدا و شکیبایی کردن بر بلای خدا. هر کس در مسیر خدا دوست داشته باشد، در مسیر خدا دشمن داشته باشد، برای خاطر خدا داد و دهش کند و برای خاطر خدا از بخشش باز‌ایستد، هر آینه ایمان را به سرحد کمال رسانده است".)

 البحار : ٧٧ / ١٧٧ / ١٠

اينك چند حديث قدسی در رابطه با اين خصائل:

بنده‌ی مؤمن

در ضمن آن‌چه خداوند به موسی بن عمران(ع) وحی کرد این بود: "ای موسی! مخلوقی که نزدم دوست‌تر از بنده‌ی مؤمن باشد نیافریدم. من او را به آن‌چه برای او خیر است، مبتلا کنم و به آن‌چه برایش خیر است، عافیت دهم و من به آن‌چه بنده‌ام را اصلاح کند، داناترم. پس باید بر بلایم صبر کند و تعمت‌هایم را سپاس گوید و به قضایم راضی باشد. زمانی که بر مبنای خشنودی من عمل کرده و امرم را اطاعت نماید، او را در زمره‌ی صدیقین خود ثبت کنم".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1،  ص213

صبر بر آزار

در گفتگوی موسی بن عمران(ع) با خداوند ارجمند و با‌شکوه چنین آمده که موسی(ع) عرض کرد: "خداوندا! پاداش کسی که بر آزار و دشنام مردم به خاطر تو شکیبا باشد چیست؟" خداوند فرمود: "در ترس‌های روز قیامت به او کمک کنم".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 222

صبر نیکو

خدای عزّ و جلّ فرماید: "هر گاه به بنده‌ای از بندگانم از جانب بدن، مال یا اولادش گرفتاری در‌رسد و آن را با صبر نیکو

استقبال نماید، حیا می‌کنم که برای او ترازویی نصب کنم و یا دیوانی بر پاکنم".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 207

اخلاق خداوند (ارزش و نتیجه‌ی صبر)

خداوند به حضرت داوود(ع) وحی فرمود: "به اخلاق من خو ‌بگیر و خداگونه شو. همانا شکیبایی (قسمتی از) اخلاق من است. انسان شکیبا اگر در حال صبر بمیرد، شهید مرده است و اگر زنده بماند، عزیز است".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص231

خشنودی از قسمت

از حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) روایت است که نبی اکرم(ص) در شب معراج از پروردگار سؤال کرد: "پروردگارا! برترین عمل در نزد تو چیست؟" خداوند سبحان خطاب فرمود: "چیزی در نزد من برتر از توکل بر من و راضی بودن به قسمت من نیست".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص246

راضی به قضا

خداوند با عزت و شکوه فرماید: "بنده‌ی مؤمنم را به هر سو که بگردانم برایش خیر است. پس باید به قضای من راضی باشد و بر بلای من صبر کند و نعمت‌هایم را سپاس گزارد تا او را در زمره‌ی صدیقین نزد خود ثبت کنم".

حمید رضا همتی، صدای او(مجموعه‌ی احاديث قدسی)، ج 1، ص 203

كاوشگران نور

بازگشت

Share