نگاهي به احاديث و روايات مرتبط با توكل

بسم ا... الرحمن الرحيم

جايگاه توكل و توصيه به آن:

پیامبر خدا(ص): "ایمان بنده به خدا كامل نباشد مگر پنج خصلت در او باشد: توكل به خدا، واگذاشتن كارها به خدا، سر نهادن به فرمان خدا، خشنود بودن به قضای خدا و شکیبایی کردن بر بلای خدا. هر کس در مسیر خدا دوست داشته باشد، در مسیر خدا دشمن داشته باشد، برای خاطر خدا داد و دهش کند و برای خاطر خدا از بخشش باز‌ایستد، هر آینه ایمان را به سرحد کمال رسانده است".

البحار : ٧٧ / ١٧٧ / ١٠

پیامبر خدا(ص): "در روز قیامت شعار مسلمانان به هنگام عبور از صراط این است: "خدایی جز اللّه نیست و توكّل كنندگان باید به خدا توكّل كنند. "

مستدرك الوسائل : ٥ / ٣٥٧ / ٦٠٧٩

امام علی(ع): "ایمان بر چهار رکن استوار است: توكل به خدا، واگذاشتن كارها به خدا، گردن نهادن به فرمان خدا، راضی بودن به قضای خدا".   

البحار : ٧٨ / ٦٣ / ١٥٤

امام كاظم(ع): "لقمان به فرزندش گفت: همانا دنیا دریایی ژرف است. خلقی بسیار در آن غرقه گشته‌اند؛ پس باید كه كشتی تو در این دریا تقوای خدا باشد و محموله‌اش ایمان و بادبانش توكّل و ناخدایش خِرَد و راهنمایش دانش و سكّانش شكیبایی".    

الكافی: ١ / ١٦ / ١٢

امام صادق(ع) در پاسخ به ابو‌بصیر فرمود: "هیچ چیز نیست، مگر این كه حدّ و نهایتی دارد". عرض كرد: "فدایت شوم، حدّ و نهایت توكّل چیست؟" فرمود:‌"یقین". عرض كرد:‌ "حدّ و نهایت یقین چیست؟" فرمود: "این‌‌كه از چیزی جز خدا نترسی". 

الكافی،٢ / ٥٧ / ١

"همه‌ی امیدتان را به خدای بزرگ دربندید و هیچ‌یک از شما جز به خدا نباید امیدوار باشید زیرا که اگر‌ کسی به غیر از خداوند امیدوار باشد زیان کرده است".    

غررالحکم مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل سوم، گفتار 34

"شایستگی امر عبادت و خداپرستی، به توکّل بر خداست". 

غررالحکم، فصل چهل و سوّم، گفتار 11

"ریشه و حقیقت یقین‌ها در توکّل بر خداست". 

غررالحکم، فصل پنجاه و هشتم، گفتار 42

"توکل بر خدا بهترین ستون است".

غررالحکم، مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی (ع)، فصل اول، گفتار 547

"توکل، دژ حکمت است".  

غررالحكم، مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 544

"خدا را پشتیبان گرفتن، برترین کارهاست".

غررالحکم، مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 656

"به پناه خدا رفتن، استوارترین آرزوست".  

غررالحکم مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 657

"حق، نیرومندترین پشتیبان است".  

غررالحکم مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 766

"معنی توکل بیزاری جستن از توان و توش خویش و پیش آمدها را چشم به راه داشتن است" 

غررالحکم مجموعه‌ی‌کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 1925

"تکیه بر خدا کردن، قلعه‌ی دانش و حکمت است". 

غررالحکم مجموعه کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 597

از امام رضا(ع) پرسیده شده که توکّل چیست؟ فرمودند: "توکّل آن است که از غیر خدا نترسی".  

مفاهیم قرآن، مصطفی اسرار

"از حضرت علی(ع) آمده: حقیقت ایمان توکّل کردن به خداوند است".   

مفاهیم قرآن، مصطفی اسرار

آثار و بركات توکل در روایات:

در حدیث معراج آمده است: "ای محمّد! آنان كه به خاطر من با یكدیگر دوستی ورزند مستحقّ محبّت من هستند و آنان كه به خاطر من به هم مهر ورزند مستحقّ محبّت من هستند، و آنان كه به خاطر من با یكدیگر پیوند و ارتباط برقرار كنند مستحقّ محبّت من هستند و آنان كه به من توكل كنند مستحقّ محبّت من هستند .دوستی من نشانی و فرجامی و پایانی ندارد. هر نشانی را كه برای آنان بالا برم، نشانی را پایین آورم". 

إرشاد القلوب دیلمی: ١٩٩ .

ابوذر غفاری‌‌(ره) روایت کرده که حضرت رسول‌(ص) این آیه را بر من خواند: "و من یتق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب و من یتوکل علی الله فهو حسبه" یعنی آن کس که تقوی داشته باشد خداوند برای او راه خروجی (از مشکلات و بلاها) قرار می‌دهد و او را از جایی که فکرش را نمی‌کند روزی می‌دهد و آن کس که بر خدا توکل و اعتماد کند خداوند او را کفایت کند.

پس آن حضرت فرمود: "ای اباذر اگر همه‌ی آدمیان این آیه را بخوانند و به خدا در شدائد و بلیات در دنیا و آخرت توکل کنند، آنان را کافی است".

www.Qasas.org

"اگر شما چنان‌چه شایسته‌ی توکّل کردن است به خدا توکّل داشتید، روزی شما را نیز چون روزی مرغان می‌رسانید که به صبح، گرسنه‌اند و به شب سیر".    

نهج الفصاحه حضرت رسول(ص)

"هر که دوست دارد از همه‌ی مردم نیرومندتر باشد باید به خدا توکّل کند".   

نهج الفصاحه حضرت رسول(ص)

پیامبرخدا(ص):  "هر كه دوست دارد با تقواترین مردم باشد، باید به خدا توكّل كند" .

معانی الأخبار : ١٩٦ / ٢

"هر که توکّل کند، اندوهگین نشود".  

غررالحکم، فصل هفتادوهفتم، گفتار 130

"هر که توکّل بر خدا کند، از بندگانش بی‌نیاز گردد". 

 غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار 599

"هر که بر خدای بزرگ توکّل کند، شبهه‌ها برایش روشن گردد".   

غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار 1323

"هر که بر خدا توکّل کند، سختی‌ها بر وی آسان گردند و اسباب‌ها برایش فراهم آیند و در راحت و وسعت و کرامت جای‌گیرد".

غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار1366

"توکّل کننده بر خدا را رنجی نیست".  

غررالحکم، فصل هفتادو سوّم، گفتار 1

"هر که کارش را به خدا واگذارد، خدا کارش را درست و استوار آرد".

غررالحکم، فصل هفتادوهفتم، گفتار 415

امام على علیه السلام: "هر كه به خـدا اعتماد كند، خداوند شادمانى نشانش دهد و هر كه به او توكّل كند، خداوند كارهایش را كفایت كند" .      

جامع الأخبار : ٣٢٢ / ٩٠٥

امام جواد علیه السلام: "اعتماد به خداوند متعال، بهاى هر چیز گرانى است و نردبان رسیدن به هر بلندایى" .   

البحار : ٧٨ / ٣٦٤ / ٥

امام علی(ع): "هر كه به خدا توكّل كند، خداوند كفایتش كند و  هر كه از خدا بخواهد، خداوند به او عطا كند و  هر كه به خدا وام دهد، خداوند آن را باز پس دهد و  هر كه خدا  را سپاس گوید، خداوند به او پاداش دهد". 

نهج البلاغه: الخطبة ٩٠

امام علی(ع) :"تـوكّل بـر خـداوند، مـایه‌‌ی نجات از هر بـدی و محفوظ ماندن از هر دشمنی است" .

البحار : ٧٨ / ٧٩ / ٥٦

امام صادق(ع) فرمود: "هر بنده‌ای که به آن‌‌چه خدای عز و جل دوست دارد، رو ‌آورد خدا به آن‌چه او دوست دارد رو ‌آورد و هر که در پناه خدا رود، خدایش پناه دهد. و کسی که خدا به او  رو‌ آورده و او را پناه داده است، باک ندارد و اگر آسمان بر زمین افتد یا بلایی بر اهل زمین نازل شود و همه را فراگیرد، او به سبب تقوایش در زمره‌ی حزب خداست و از هر بلا محفوظ است. مگر نه این است که خدای عز و جل می فرماید: مردم با تقوی در جایگاه امنی هستند." (51، سوره 44)  

اصول کافی، ج 3، ص106

امام صادق(ع) فرمود: "به هرکه سه چیز دادند، از سه چیزش باز نگرفتند: به هر که دعا دادند، اجابت دادند؛ به هر که سپاسگزاری دادند، افزونی بخشیدند؛ به هر که توکل دادند، کارگزاری دادند." سپس فرمود: "آیا کتاب خدای عز و جل را خوانده‌ای: هر که برخدا توکل کند، او را بس است (3، سورة 65) و فرماید: اگر سپاس گزارید، شما را افزونی دهم، (7،

سوره‌ی 14) و فرماید مرا بخوانید تا برای شما مستجاب کنم. (60، سوره‌ی40)

اصول کافی، ج 3، ص 107

علی بن الحسین(ع) فرمود: روزی بیرون شدم تا به این دیوار رسیدم و بر آن تکیه دادم. ناگاه مردی که دو جامه‌ی سفید بر تن داشت پیدا شد و در رویم نگریست. سپس گفت: "ای علی بن الحسین! چه شده که تو را اندوهگین و محزون می‌بینم؟ آیا اندوهت برای دنیاست که روزی خدا برای نیکوکار و  بدکردار آماده است".

گفتم: برای دنیا اندوهگین نیستم، زیرا چنان است که تو گویی.

گفت: پس برای آخرتست؟ که وعده‌ای است درست و سلطانی قاهرـقادرـ نسبت به آن حکم می‌فرماید.

گفتم: برای آن هم اندوه ندارم زیرا چنان است که می‌گویی.

گفت: اندوهت برای چیست؟

گفتم: از فتنه‌ی ابن زبیر و وضعی که مردم دارند می‌ترسم.

او خندید و گفت: ای علی بن الحسین! آیا دیده‌ای کسی به درگاه خدا دعا کند و مستجاب نشود؟

گفتم: نه.

گفت: آیا دیده‌ای کسی بر خدا توکل کند و خدا کارگزاری‌اش نکند؟

گفتم: نه

گفت: آیا کسی را دیده‌ای که چیزی از خدا بخواهد و به او ندهد؟

گفتم: نه

سپس از نظرم غایب شد.     

اصول کافی، ج 3، ص 104

امام باقر(ع) فرمود: "هر کسی که توکل بر خدا کند مغلوب نمی‌شود و کسی که به دامن لطف خداوند چنگ بزند،  شكست نمی‌خورد." 

میزان الحکمه، ج 4

امام صادق(ع) فرمود: "بی‌نیازی و عزت به هر طرف در گردش‌اند تا چون به محل توکل برسند، وطن گیرند." 

اصول کافی، ج 3، ص105

"چه نیکوست فروتنی توانگران با درویشان برای به دست آوردن پاداشی که نزد خدا می‌باشد و نیکوتر از آن بی‌اعتنایی

و سرافرازی درویشان است با توانگران به جهت اعتماد و توکل به خداوند."

نهج البلاغه حضرت علی(ع)

"با توکّل درست و نیک، بر یقین نیک به خدا راه برده می‌شود". 

غررالحکم مجموعه‌ی کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل هجدهم، گفتار 108

به خداوند سبحان توکّل کن، زیرا خداوند کفالت کرده است که توکّل کنندگان بر خود را کفایت کند".

غررالحکم، فصل بیست و دوّم، گفتار 44

"هر توکّل کننده بر خدایی، کفایت شده است". 

غررالحکم، فصل شصت و دوّم، گفتار 6

"کسی که خدا یار و کفیل اوست، کجا ضایع خواهد شد". 

غررالحکم، فصل شصت و چهارم، گفتار 9

"توکّل کننده بر خدا، کفایت کرده می‌شود".   

غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار 44

"هرکس برخدا توکّل داشته باشد یاری خدا را کم نکند".  

غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار 473

توكل، راه، و عوامل مؤثر در آن:

"راست نیست ایمان و گرویدن بنده تا اطمینان‌اش به آن‌چه در دست توانای خداوند سبحان است بیشتر باشد به آن‌چه در دست خود دارد"  

نهج البلاغه حضرت علی

"هر که به خدا اطمینان داشته باشد بر وی توکّل کند". 

غررالحکم، فصل هفتادو هفتم، گفتار 414

"خداوند را پشتیبان گرفتن از نیروی یقین است".

غررالحکم مجموعه کلمات قصار حضرت علی(ع)، فصل اول، گفتار 747

"حسن توکّل بنده بر خداوند سبحان به اندازه‌ی یقینش بر خداوند است".  

غررالحکم، فصل بیست و هفتم، گفتار 29

علی بن سوید گوید:"از موسی بن جعفر(ع) قول خدای عز و جل را پرسیدم: هر که بر خدا توکل کند، خدا او را بس است.(3،سوره  65)" فرمود: "توکل بر خدا درجاتی دارد: بعضی از آن درجات این است که در همه‌ی امورت بر خدا توکل کنی و هر چه در باره‌ی تو کند، راضی باشی و بدانی که او از هیچ خیر و فضلی درباره‌ی تو کوتاهی نکند و بدانی که حکم و فرمان در این جهت با اوست، پس با واگذاری امورت به خدا بر او توکل نما و به او اعتماد داشته باش، در امور خودت و غیر آن."   

اصول کافی، ج 3، ص106

پیامبر خدا(ص) به مردی كه عرض كرد: "زانوی اشترم را ببندم و به خدا توكّل كنم یا رهایش بگذارم و توكّل كنم؟"

فرمود: "با توكّل زانوی اُشتر ببند".             

سنن الترمذی : ٢٥١٧

پیامبر خدا(ص) به عدّه‌ای كه دید كشاورزی نمی‌كنند فرمود: "شما چه كاره‌اید؟" عرض کردند "ما توكّل كنندگانیم". فرمود: "نه، شما (بر جامعه) سربارید"            

مستدرك الوسائل : ١١ / ٢١٧ / ١٢٧٨٩

امام علی(ع) عدّه‌ای را دید كه با آن‌‌كه سالم و تندرست هستند در گوشه‌ی مسجد نشسته‌اند. فرمود: "شما كیستید؟" گفتند: "ما توكّل كنندگانیم". حضرت فرمود: "نه، بلكه شما مفت‌خوارانید".          

مستدرك الوسائل : ١١ / ٢٢٠ / ١٢٧٩٨

امام صادق(ع): "وقتى آیه‌ی "هركه از خدا پروا كند خداوند براى او راه خروجى قرار مى‌دهد و از جایى كه گمان نمى‌برد روزیش مى‌دهد" نازل شد، عدّه‌اى از اصحاب رسول خدا(ص) درها را به روى خود بستند و به عبادت پرداختند و گفتند: "روزى ما تضمین شده است" این خبر به گوش پیامبر(ص) رسید. حضرت در پى آنان فرستاد و فرمود :"چه چیز شما را واداشت كه این كار را بكنید؟" عرض كردند: "اى رسول خدا! روزى ما تضمین شده است و لذا به عبادت روى آورده‌ایم". پیامبر(ص) فرمود: "بدانید كه هركس چنین كند، دعایش مستجاب نمى‌شود. دنبال كسب و كار بروید".        

اصول كافی ٥ / ٨٤ / ٥ .

امام صادق(ع) فرمود: "داناترین مردم به خدا، راضی‌ترین آنهاست از خدای عز و جل".    

اصول کافی، ج 3، ص99

امام صادق(ع) فرمود: "سر طاعت خدا صبر است و راضی بودن از خدا نسبت به آن‌‌چه بنده دوست داشته یا ناپسند داشته باشد. هیچ بنده‌ای از خدا نسبت به آن‌چه دوست یا ناپسند دارد، راضی نباشد جز آن‌‌که خیرش باشد در آن‌چه دوست یا ناپسند داشته است".

اصول کافی، ج 3، ص99

علی‌بی‌الحسین(ع) فرمود: "صبر و راضی بودن از خدا، سر اطاعت خداست و هر که صبر کند و از خدا راضی باشد نسبت به آن‌‌چه درباره‌ی او حکم فرماید، چه دوست داشته و یا ناخوش داشته باشد، خدای عز و جل در آن‌‌چه دوست یا ناخوش دارد، برای او حکم نکند، جز آن‌‌چه خیر او باشد".   

اصول کافی، ج 3، ص100

"با همراهی به حقّ برای انسان پشتیبان پید ا می‌شود" 

غررالحکم، فصل هجده، گفتار 175

كاوشگران نور                                                                                                           

بازگشت

Share